AİHM teoride stratejik davalar yoluyla gençlik haklarını desteklemek için kullanılabilir. Bu, hukuk sisteminin ve mahkemelerin, sonunda birçok insanı etkileyecek hukuki değişikliği meydana getirmek amacıyla bir insan hakları ihlalini vurgulamak için kullanılmasıdır. Stratejik dava başarılı olduğunda çok etkili olmasına rağmen dava süreci çok uzun ve kaynak ağırlıklı bir süreçtir. Söz konusu mahkeme tarafından belirlenen şartlara uygun ayrıntılı ve sağlam temellere sahip kanıt gerekmektedir. Kanıt, vakaya katkıda bulunmak isteyen kalifiye uzmanlar ve danışmanlar tarafından desteklenmelidir. Dahası, yerel hukuk yollarının tüketilmesini gerektirmektedir, yani AİHM’ye itiraz, temyizin mümkün olmadığı en yüksek düzeydeki ulusal mahkemelerde olumsuz bir sonucun ardından yapılmalıdır. Hayır amaçlı hukuki danışmanlık genellikle STK’lara ücretsiz olarak sunulur. Ancak bu, genellikle tahmin edilmesi zor olan belirli yasal ücretlerin tamamen yerini almayabilir. Bir hukuki davanın sonucu arzu edilen sonuç olsun ya da olmasın, benzer davaların gelecekte başarıya ulaşma olasılığı için bir emsal teşkil eder. Yukarıda belirtilenler göz önüne alındığında, AİHM, mevcut aracın amaçları açısından daha fazla değerlendirilmeyecektir; ancak savunuculuk çabaları sırasında her zaman önemli bir referans noktası olarak kullanılabilir.

Avrupa Sosyal Şartı (ASŞ), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni tamamlamakta ve sosyal ve ekonomik haklara odaklanmaktadır. ASŞ özellikle istihdam ve çalışma koşullarını, barınma, eğitim, sağlık, tıbbi yardım ve sosyal korumayı kapsamaktadır. Orijinal versiyon 1961 yılından kalmadır ancak 1996 yılında revize edilmiştir. İki versiyonda paralel olarak mevcut olmakla birlikte, tüm üye devletler revize edilmiş versiyonu onayladıktan sonra orijinal versiyonun yerini alacaktır. Orijinal ve revize edilmiş ASŞ’nin imzalarının ve onaylarının bir listesi burada mevcuttur. Üye devletler üzerinde bir bütün olarak bağlayıcı olan AİHS’nin aksine ASŞ devletlerin hangi hükümleri bağlayıcı yasal yükümlülükler olarak kabul edeceklerini seçebilecekleri bir onay sistemine dayanmaktadır. Ancak, asgari düzeyde belirli maddeleri kabul etmeleri gerekir. Ülkelere göre kabul edilen hükümlerle ilgili ayrıntılar burada mevcuttur.

Avrupa Sosyal Haklar Komitesi (ASHK), ASŞ’ye uygunluğun izlenmesinden sorumludur. Bu, iki prosedür yoluyla yapılır: üye devletler tarafından raporlama ve Komiteye gönderilen Toplu Şikayetlerin değerlendirilmesi. Bu iki prosedür aşağıda sırayla açıklanmaktadır.

Toplu Şikayetler

1995 yılında Toplu Şikayetlere izin veren bir protokol kabul edilmiştir. Bu, belirli kuruluşların, bir ülkenin yasası veya uygulaması ASŞ’nin hükümlerinden birini ihlal ettiğinde endişelerini dile getirmesine olanak tanır. Ancak söz konusu devlet söz konusu hükmü kabul etmiş olmalıdır. 2016 itibariyle sadece 15 ülke Toplu Şikayetler protokolünü kabul etti. Şikayette bulunabilecek kuruluşlar, işverenlerin ve sendikaların ulusal veya uluslararası örgütleri ile Avrupa Konseyi’nde katılımcı statüsüne sahip olan ve şikayette bulunma yetkisine sahip uluslararası STK’lardır. Bireysel ülkeler, kendi yetki alanları dahilindeki temsilci STK’lara kendilerine karşı şikayette bulunma hakkı verebilirken, 2016 itibariyle bunu yalnızca Finlandiya yapmıştır.

Adından da anlaşılacağı gibi, Toplu Şikayetler bireysel bir vakaya dayanamaz, ancak daha geniş sistemik sorunları ele almalıdır. Yerel hukuk yollarının tüketilmesine gerek yoktur. Bir şikâyette bulunulduğunda, öncelikle kabul edilebilirliği ve bir dizi kriteri karşılayıp karşılamadığı değerlendirilir. Kabul edilebilir bulunursa, şikâyet, devletin Avrupa Sosyal Şartı’na (ASŞ) uyup uymadığını değerlendirmek için incelenir. Devletin ASŞ’yi ihlal ettiği tespit edilirse, devletten, yasa ve uygulamada uygunluğa ulaşmak için planlanan önlemlerini Bakanlar Komitesi’ne (BK) bildirmesi istenir. BK, bir devletin durumu uygun hale getirmeye yönelik beyan edilen niyetini dikkate almak için basit oy çoğunluğu ile bir karar alabilir. Devletten yanıt gelmezse, BK üçte iki çoğunlukla bir tavsiye kabul edebilir. Devletler, ASHK kararlarına saygı göstermek zorunda olsalar da bunlar iç hukuk sisteminde uygulanamaz. Bu durumda mahkeme kararlarıyla aynı ağırlığı taşımadıkları anlamına gelir. Toplu Şikayetler prosedürü hakkında daha fazla bilgi burada mevcuttur ve bir şikâyet yapıldıktan sonra sürecin basitleştirilmiş bir özeti aşağıda verilmiştir.

Bir Şikâyette Bulunduktan Sonra Toplu Şikâyet Prosedürüne Genel Bakış

1.Toplu şikâyette bulunuldu.

2.Avrupa Sosyal Haklar Komitesi şikâyetin kabul edilebilirliğine hüküm verdi. (Kabul edilemezse: başka işlem yok.)

3.Kabul edilebilir ise: Avrupa Sosyal Haklar Komitesi şikâyetin esasına karar verir. (Avrupa Sosyal Şartı’nın ihlali yoksa: başka işlem yok.)

4.Avrupa Sosyal Şartı’nın ihlali söz konusuysa: devlet, durumu düzeltmek için planlanan önlemleri Bakanlar Komitesi’ne bildirmelidir. (Devletten bildirim gelmezse: Bakanlar Komitesi Tavsiye’yi kabul edebilir (2/3) çoğunluk gereklidir)

5.Devlet bildirirse: BK, beyan edilen niyeti dikkate alarak karar alabilir. (basit çoğunluk)

Üye devletler, Avrupa Sosyal Haklar Komitesine düzenli olarak rapor sunmaktadırlar. Raporlar aracılığıyla devletler, Avrupa Sosyal Şartı’nın uygulanmasında kaydettikleri ilerlemeyi ifade etmektedir. Bu raporlara dayanarak, Avrupa Sosyal Haklar Komitesi durumun Avrupa Sosyal Şartı ile uyumlu olup olmadığına dair sonuçlar sunar.

Toplu Şikayetler hakkındaki kararlara benzer şekilde, Avrupa Sosyal Haklar Komitesi sonuçları da kanunu belirler, ancak bu durum devletler için bağlayıcı bir gereklilik değildir. Ulusal makamlar daha ziyade Avrupa Sosyal Haklar Komitesi’nin sonuçlarını iç hukuk uyarınca yürürlüğe koymalıdır. Bakanlar Komitesi, Avrupa Sosyal Haklar Komitesi kararlarını alır ve taraf devletlere bireysel tavsiyelerde bulunabilecek ancak üçte iki çoğunluğun onaylanmasını gerektiren bir karar kabul eder. Bir devlet, yasasını ve/veya uygulamasını Avrupa Sosyal Şartı’na uygun hale getirmek için hiçbir önlem almazsa, Bakanlar Komitesi bir Tavsiye Kararını ele alabilir, ancak bir kez daha üçte iki çoğunluk gerekmektedir. Avrupa Sosyal Haklar Komitesi sonuçları, Avrupa Sosyal Şartı’nın çevrimiçi veri tabanında (burada) mevcuttur.

Avrupa Sosyal Şartı’nın maddeleri ve hükümleri dört tematik gruba ayrılmıştır. Toplu Şikayetler prosedürünü kabul etmeyen devletler, her yıl dört tematik gruptan birini rapor eder. Dört farklı grup ve ilgili makaleleri Tablo 2’de detaylandırılmıştır.

Tablo 2: Raporlama amacıyla tematik grup tarafından Avrupa Sosyal Şartı’nın maddeleri ve hükümleri.