Bireysel insan hakları ihlallerini Antlaşma Organlarına bildirmek

Raporlar aracılığıyla uygulamanın izlenmesine ek olarak, çoğu Antlaşma Organı, devlet tarafından bireylerin insan haklarının ihlal edildiği iddialarını dikkate alabilir. Bir karara varılması yaklaşık 2-3 yıl sürer. Ancak söz konusu devletin, genellikle isteğe bağlı protokollerden biri aracılığıyla, bireysel iletişim sağlayan prosedürü kabul etmiş olması gerekir. Ayrıca, bir dizi koşul ve kabul edilebilirlik kriteri vardır. Kriterler farklı antlaşmalar arasında değişiklik gösterse de genellikle tüm etkili iç hukuk yollarının tüketilmesini gerektirir; bu, davanın önce ulusal mahkemelerden geçmesi ve daha ötesine müracaat etmenin mümkün olmadığı en yüksek seviyeye ulaşması gerektiği anlamına gelir. Ek olarak, şikâyet, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi gibi başka herhangi bir uluslararası veya bölgesel mekanizma tarafından incelenmeyi bekliyor olamaz. Kuruluşlar, şahıslar adına şikâyette bulunabilirler, ancak bireysel iletişimin yerel çözüm yollarının tüketilmesini gerektirdiği göz önüne alındığında, şikayetler bu aracın kapsamında değerlendirilmeyecektir. Daha fazla bilgi, OHCHR tarafından hazırlanan Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Antlaşmaları kapsamındaki Bireysel Şikâyet Prosedürleri 7 Numaralı İnsan Hakları Bilgi Formunda mevcuttur.

 
Genel yorumlar ve genel açıklamalar


Antlaşma Organları, uygulamanın izlenmesine ek olarak, Sözleşmelerin nasıl yorumlanacağı ve uygulanacağı konusunda devletlere rehberlik sağlayan genel yorumlar veya tavsiyeler üretir. Örneğin; Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi’nin adil ve elverişli çalışma koşullarına ilişkin 23 numaralı Genel Yorum, gençlerin becerilerini yansıtmayan düşük ücretleri kabul etmeye zorlanmaması gerektiğini ve ücretsiz staj ve kısa süreli sözleşmelerin aşırı kullanımının adil ve elverişli çalışma koşullarına uygun olmadığını belirtir.

 
Kaynaklar & daha fazla bilgi


BM İnsan Hakları Antlaşmaları, ilgili uzman komiteleri ve STK’ların katılımının yolları hakkında daha fazla okuma için bazı yararlı kaynaklar aşağıda verilmiştir.  
• İnsan Hakları Antlaşma Organları – Haklarınızı Koruma, OHCHR Kitapçığı • BM Antlaşma Organlarına İlişkin Basit Rehber, Uluslararası İnsan Hakları Servisi, 2015 • Dokuz Temel Antlaşmaya ek olarak, insan haklarıyla ilgili bir dizi başka evrensel belge de vardır. Daha fazla bilgi için İnsan Hakları Yüksek Komiserliği‘ne başvurun.

 
İnsan Hakları Konseyi, Özel Mekanizmalar ve Evrensel Periyodik İnceleme Mekanizması


İnsan Hakları Konseyi, BM’nin insan haklarından sorumlu en yüksek organıdır. Özellikle sivil toplum tarafından konuyu gündeme getirme çabaları devam etse de Konsey bugüne kadar, gençlik hakları konusuna pek ilgi göstermemiştir. 22 Eylül 2016 tarihinde Konsey 33. Oturumu sırasında gençlik ve insan hakları üzerine bir panel düzenlemiştir.  
 

 
İnsan Hakları Konseyi’nin Özel Mekanizmaları

İnsan Hakları Konseyi’nin Özel Mekanizmaları olarak bilinen bağımsız uzmanlar ve özel raportörler, belirli konulara veya ülkelere odaklanır ve Konsey’in çalışmalarını destekler. İnsan hakları uzmanları, ülke ziyaretlerine gitmek, tematik çalışmalar hazırlamak, uzman istişareleri organize etmek, devletlere teknik tavsiye vermek ve iddia edilen insan hakları ihlallerine ilişkin şikayetlerle ilgilenmek gibi çeşitli görevleri yerine getirirler. İddia edilen bir ihlali ele almak için bir Özel Mekanizma, ilgili devlete bir tebligat yayınlayacaktır. Ancak tavsiyeler yasal olarak bağlayıcı değildir.   Gençliğe (gençlik haklarına) adanmış bir Özel Mekanizma yoktur. Bununla birlikte, Mekanizmalara iki şekilde dahil olmak mümkündür: bir ülke ziyareti öncesinde bilgi sağlayarak veya gençlerin haklarının ihlal edildiği durumlarda bir şikâyette bulunarak. Mevcut Özel Mekanizmalara ve bunların çalışmalarına genel bir bakış için Özel Mekanizmalar Görev Sahipleri Rehberi‘ne (Haziran 2016) veya bu bağlantıya başvurabilirsiniz.   Sivil toplum kuruluşlarının yanı sıra bireyler de bir kişi veya grubu ilgilendiren şikâyetlerde bulunabilirler. Yerel hukuk yollarının (mahkemeler vb.) tüketilmesi gerekli değildir. Ayrıca, şikâyetin değerlendirilebilmesi için bir devletin belirli bir uluslararası insan hakları sözleşmesini onaylamış olması da gerekli değildir. İddialar ayrıca bir yasa, politika veya uygulamanın uluslararası insan hakları hukukuna ve standartlarına aykırı olduğu durumları da ele alabilir. Şikayetler, orada belirtilen kriterlere uygun olarak https://spsubmission.ohchr.org/ adresinden gönderilebilir.  
 

 
Evrensel Periyodik İnceleme Mekanizması

BM İnsan Hakları Konseyi’nin Evrensel Periyodik İnceleme Mekanizması (EPİM) süreci, tüm BM Üye Devletleri tarafından tüm BM Üye Devletlerinin genel insan hakları durumunu gözden geçirmenin bir yoludur. Bu emsal değerlendirme süreci yoluyla, her devlet özel tavsiyeler ve izleme ile her dört buçuk yılda bir gözden geçirilir. Şu anda EPİM’de gençlik sorunları büyük ölçüde göz ardı ediliyor. Her devlet için insan hakları durumunu değerlendirmek, tavsiyeler geliştirmek ve nihai bir sonuç belgesi oluşturmak için kullanılan üç ana belge vardır. Bu belgeler:

 

1.  İncelenmekte olan Devlet veya İncelenen Devlet (SuR) tarafından hazırlanan ulusal bir rapor;

2. İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR) tarafından, çeşitli Antlaşma Organları ve BM Kuruluşları gibi BM sisteminden SuR hakkında toplanan bilgilere dayanarak hazırlanan BM bilgilerinin bir derlemesi;

3. Sivil toplum, Ulusal İnsan Hakları Kurumları ve diğer paydaşlardan alınan raporlara dayalı olarak OHCHR tarafından hazırlanan paydaş bilgilerinin bir özeti.  
 

 
Sivil toplumun katılımı

STK’ların EPİM sürecine katılmaları için pek çok fırsat vardır.

 

• Ülkenizin EPİM’inin zamanlamasını belirleyin. Ülkelerin sürecin hangi aşamasında olduğunu ve her ülkedeki STK başvurularının son tarihini görmek için: https://www.upr-info.org/en/review adresini ziyaret edin. Ülkeniz yakın zamanda incelendiyse, gençlerle ilgili herhangi bir tavsiye olup olmadığını belirlemek için sonuç belgesini gözden geçirin.

 

• Ulusal istişareye katılın. İncelenmekte olan devletin ulusal raporun hazırlanmasında istişarelere ev sahipliği yaptığı yerlerde, sivil toplum da katılabilir. Bilgi her zaman hemen bulunamadığından ve gençlik örgütlerinin istişarelere dahil edilmesi gerekmediğinden, EPİM’den sorumlu bakanlığı belirleyin ve iletişime geçin. Bu, örneğin ülkenizin Dışişleri Bakanlığı veya Adalet Bakanlığı olabilir.

 

• Önemli sorunları vurgulamak ve birkaç öneride bulunmak için bir rapor hazırlayın ve gönderin. [5] EPİM, tüm insan hakları konularını kapsadığından, gençlerin kendi haklarıyla ilgili endişelerini vurgulamak için eşsiz bir fırsat sunar. İnceleme, BM Antlaşması’na, İHEB’e, bir devletin taraf olduğu insan hakları belgelerine (örneğin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi veya Avrupa Sosyal Şartı dahil olabilir), devletler ve uygulanabilir uluslararası insani hukuk tarafından yapılan gönüllü taahhütlere ve yorumlara dayanır.

 

• Tavsiyelerinizin ileriye taşınması için Üye Devletlere karşı savunma yapın. Cenevre’deki BM Daimî Misyonuyla veya üye ülkenin ülkenizdeki büyükelçiliği veya konsolosluğuyla iletişime geçin. Bu, gözden geçirme öncesinde ve Cenevre’deki EPİM Info tarafından organize edilen oturum öncesi/esnasında, oturumdan yaklaşık bir ay önce veya Çalışma Grubu incelemesi sırasında yapılmalıdır.

 

• Hükümetinizin yapılan önerileri kabul etmesi için lobicilik faaliyetleri yürütün. EPİM Çalışma Grubu incelemesi sırasında yapılan tüm öneriler devlet tarafından kabul edilmemektedir. İncelemenin nihai raporu, birkaç ay sonra, İnsan Hakları Konseyi’nin bir sonraki oturumunda kabul edilir. Aradan geçen süre boyunca devlet, aldığı tavsiyeleri ayrıca değerlendirebilir.

 

• Kabul edilen tavsiyelerin uygulanması için savunuculuk faaliyetleri yürütün. İnceleme vasıtasıyla devletler, insan hakları durumlarını iyileştirmek için bir dizi tavsiyeyi kabul ederler. Rapor kabul edildikten sonra, STK’lar bunu savunuculuk, izleme ve tavsiyelerin takibi için bir araç olarak kullanabilirler.

[5] Bir rapor hazırlarken ve sunarken, paydaşlar için bilgi ve yönergelere uymak önemlidir.


Sivil toplumun EPİM’e katılımına ilişkin fırsatların daha ayrıntılı bir özeti aşağıda verilmiştir.